Leren van apen en barbaren

Op het moment dat ik dit schrijf is de rechtszaak tegen Wilders begonnen en op het moment dat u dit leest zullen de kranten er wel vol van staan. Nou wil ik me daar niet in mengen, maar wel signaleren dat wereldberoemde geleerden het tegenwoordig nodig vinden in te gaan op ons mensbeeld en met name ons beeld van andere mensen dan wijzelf. Dat is ook in onze arbeidswereld van belang. Zijn werknemers meer dan objecten die moeten worden beschermd? Waarom moeten leidinggevenden werknemers veel-eisend helpen bij het veranderen van hun keuzegedrag bij gezondheidsklachten en verzuim? Kunnen ze dat niet zelf? En wat betekent het dat de overheid een arbeidsinspectie heeft ingericht om werkgevers achter de broek te zitten? Kunnen die zelf niet bedenken wat gezond presteren is? Kan dat niet anders? Ja dus. De Amerikaanse Nederlander Frans de Waal vond het tijd om een schitterend boek te schrijven, “Tijd voor Empathie”, waarin hij met een schat aan onderzoek, verhalen en anekdotes bewijst dat onze voorouders, diverse soorten apen, alleen maar konden en kunnen overleven door empathie en respect voor anderen dan zijzelf. Met de duidelijke boodschap: zonder begrip voor de ander gaat het niet goed met ons mensen. De onder geleerden even bekende professor Siep Stuurman heeft zijn meest recente boek, waarschijnlijk zijn magnum opus, getiteld en gewijd aan “De uitvinding van de mensheid”. Hij laat daarin een lange stoet van filosofen voorbijtrekken, met als startpunt het vroegste Chinese keizerrijk, die, ieder in hun eigen tijd, het negatieve beeld van andere volken vervingen door relatief begrip.

De truc was dat de slimste geleerden van beiden kanten, de beschaafde en de barbaarse, er in slaagden in de huid van de ander te kruipen en daarna hun meningen bijstelden over andere mensen dan zij zelf. Ging het in vroeger eeuwen om de tegenstelling tussen stedelingen en nomaden, de laatste eeuw is er de onderlinge wrijving tussen stedelingen en het platteland. De maatschappelijke spanningen waar wij nu mee te maken hebben worden deels veroorzaakt door een wereldwijde trek van mensen naar stedelijke gebieden. Die brengen andere gedachten en gewoonten mee. We zullen wel even moeten weten, wegen, werken, waken en wachten totdat er een prettig gemixte cultuur ontstaat. Nu kan je apen en mensen en plattelanders en stadsmensen niet zomaar vergelijken met werknemers en werkgevers.

Maar er is wel een parallel. En je kan er ook van leren voor je eigen praktijk. Kijk

eens naar het verschil in het mensbeeld van de RI&E en de VBBA (of het MTO). Bij de RI&E mogen werknemers wat zeggen waarna deskundigen uitmaken wat het beste voor hen is. Achter de werkbelevingsonderzoeken zit de visie dat werknemers zelf meer te vertellen moeten hebben over hun eigen werk. Maar ergens zijn we dat beeld kwijtgeraakt. Wie weet er nog raad met een VBBA? Veel verder dan de opportunistische opdracht dat leidinggevenden de uitslagen ervan met hun werknemers moeten bespreken komen we niet. Resultaten blijven uit. Kan dat niet anders? Heel interessant is dat bij grote bedrijven als Google, Achmea en de Rabobank met groot succes geëxperimenteerd wordt met het “nieuwe werken”. De werkgever presenteert zijn ambities en laat het aan de werknemers zelf over hoe ze dat invullen. Alleen of samen. Thuis of op het bedrijf. Met zelf bedachte wensen over middelen, faciliteiten, opleidingen en werkverhoudingen. En vooralsnog werkt het als een trein. Mensen blij, bazen blij. Wat is het mensbeeld dat daar achter zit? Er is geen boven of onder meer. Geen ik en de ander. Of, zoals De Waal en Stuurman zeggen: we zijn gewoon apen die weten dat we elkaar moeten respecteren en moeten samenwerken om verder te komen. Toch nog evolutie in arboland……